Giới thiệu về lễ cúng tất niên
Cúng tất niên là một nghi lễ quan trọng trong văn hóa truyền thống của người Việt, thường được thực hiện vào những ngày cuối cùng của năm âm lịch. Đây không chỉ là dịp để gia đình nhìn lại một năm đã qua mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên, thần linh đã phù hộ, che chở cho gia đình suốt cả năm.
Lễ cúng tất niên còn là thời điểm đánh dấu sự kết thúc của năm cũ, chuẩn bị tinh thần đón chào năm mới với nhiều hy vọng, may mắn và bình an. Sau lễ cúng, các thành viên trong gia đình thường quây quần bên mâm cơm tất niên, cùng nhau chia sẻ câu chuyện một năm, gắn kết tình thân trước thềm năm mới.
Chính vì ý nghĩa đó, nhiều gia đình rất quan tâm đến việc mâm cúng tất niên gồm những gì, làm sao để vừa đúng phong tục truyền thống, vừa phù hợp với điều kiện và nhịp sống hiện đại.
Mâm cúng tất niên gồm những gì theo truyền thống?
Mâm cúng tất niên có thể khác nhau đôi chút giữa các vùng miền và điều kiện từng gia đình, tuy nhiên về cơ bản vẫn bao gồm hai phần chính là lễ vật và mâm cơm cúng.
Mâm cúng tất niên mặn truyền thống
Mâm cúng mặn thường được nhiều gia đình lựa chọn vì mang đậm nét truyền thống. Các món ăn không nhất thiết phải cầu kỳ nhưng cần thể hiện sự đủ đầy, ấm cúng.
Thông thường, mâm cúng tất niên mặn sẽ có các món như:
Gà luộc nguyên con hoặc thịt luộc
Xôi hoặc bánh chưng, bánh tét
Canh măng, canh bóng hoặc canh miến
Món xào hoặc món kho truyền thống
Nem rán hoặc chả
Ở miền Bắc, mâm cúng tất niên gồm những gì thường chú trọng sự trang trọng, hài hòa về màu sắc. Miền Trung có xu hướng đơn giản hơn nhưng vẫn đầy đủ lễ nghi. Trong khi đó, miền Nam thường có thêm các món mang ý nghĩa sung túc như thịt kho tàu, canh khổ qua.
Lế cúng tất niên
Mâm cúng tất niên chay
Đối với những gia đình theo Phật giáo hoặc muốn hướng đến sự thanh tịnh, mâm cúng tất niên chay là lựa chọn phù hợp. Mâm cúng chay vẫn giữ đầy đủ ý nghĩa tâm linh, thể hiện lòng thành kính.
Các món chay thường xuất hiện trong mâm cúng tất niên gồm những gì :
Xôi chè chay
Canh rau củ hoặc canh nấm
Các món đậu, đậu hũ chế biến đơn giản
Rau xào chay
Điều quan trọng khi chuẩn bị mâm cúng chay không nằm ở số lượng món mà ở sự sạch sẽ, tinh khiết và thành tâm của người cúng.
Lễ vật không thể thiếu trong mâm cúng tất niên
Ngoài mâm cơm cúng, lễ vật là phần không thể thiếu trong mâm cúng tất niên gồm những gì theo phong tục truyền thống.
Các lễ vật cơ bản thường bao gồm:
Hương, đèn hoặc nến
Hoa tươi, thường là hoa cúc hoặc hoa lay ơn
Trầu cau
Rượu, nước sạch
Mâm ngũ quả
Vàng mã tùy theo phong tục từng gia đình
Mâm ngũ quả tượng trưng cho mong ước đủ đầy, sung túc, bình an. Tùy vùng miền, cách chọn quả sẽ khác nhau nhưng đều hướng đến ý nghĩa tốt lành cho năm mới.
Mâm cúng miềng Bắc
Mâm cúng tất niên trong nhà và ngoài trời khác nhau thế nào?
Nhiều gia đình hiện nay thực hiện cả lễ cúng tất niên trong nhà và ngoài trời. Mỗi mâm cúng có ý nghĩa riêng và cách chuẩn bị cũng có sự khác biệt.
Mâm cúng tất niên trong nhà
Mâm cúng trong nhà chủ yếu để dâng lên gia tiên, ông bà tổ tiên. Đây là nghi lễ mang tính gia đình, thể hiện lòng hiếu kính và biết ơn nguồn cội.
Mâm cúng trong nhà thường đặt trên bàn thờ gia tiên, bao gồm mâm cơm cúng, hương hoa, lễ vật đầy đủ. Gia chủ cần ăn mặc chỉnh tề, thắp hương và khấn vái trang nghiêm.
Mâm cúng tất niên ngoài trời
Mâm cúng tất niên ngoài trời thường dùng để cúng thần linh, Thổ Công, Táo Quân với ý nghĩa tiễn năm cũ, tạ ơn các vị thần đã phù hộ trong năm qua.
Mâm cúng ngoài trời thường đơn giản hơn mâm cúng trong nhà, có thể chỉ cần:
Hương, đèn
Hoa quả
Rượu, nước
Một số món ăn tượng trưng
Mâm cúng ngoài trời thường đặt ở sân trước hoặc trước cửa nhà, cúng xong mới tiến hành cúng trong nhà.
Mâm cúng trong nhà
Cách bày mâm cúng tất niên đúng phong tục
Bày mâm cúng tất niên không chỉ là sắp xếp đồ ăn mà còn thể hiện sự tôn kính và trang nghiêm trong nghi lễ.
Nguyên tắc bày mâm cúng
Mâm cúng cần được bày gọn gàng, sạch sẽ, cân đối. Các món ăn nên đặt ngay ngắn, tránh xô lệch hoặc bày quá sát nhau. Lễ vật như hoa, quả, hương đèn cần được sắp xếp hài hòa, không che khuất bát hương.
Vị trí đặt mâm cúng
Mâm cúng trong nhà nên đặt trước bàn thờ gia tiên, trên bàn hoặc mâm cao ráo, sạch sẽ. Không đặt mâm cúng trực tiếp xuống nền nhà.
Mâm cúng ngoài trời cần chọn vị trí thoáng đãng, sạch sẽ, tránh nơi ẩm thấp hoặc lộn xộn.
Thời gian bày mâm và cúng
Mâm cúng tất niên thường được chuẩn bị vào chiều hoặc tối ngày cuối cùng của năm âm lịch. Gia đình có thể linh hoạt thời gian tùy điều kiện sinh hoạt, miễn sao thực hiện với sự thành tâm và trang nghiêm.
Những điều kiêng kỵ khi chuẩn bị mâm cúng tất niên
Để lễ cúng tất niên diễn ra trọn vẹn và mang lại ý nghĩa tốt đẹp, gia chủ cần lưu ý một số điều kiêng kỵ sau.
Không chuẩn bị mâm cúng qua loa, thiếu thành tâm
Lễ cúng tất niên không đặt nặng mâm cao cỗ đầy nhưng rất coi trọng sự thành tâm. Việc chuẩn bị mâm cúng tất niên gồm những gì sơ sài, làm cho có thể khiến nghi lễ mất đi ý nghĩa vốn có.
Tránh dùng đồ ôi thiu, héo úa
Hoa quả, thực phẩm dùng trong mâm cúng cần tươi mới, sạch sẽ. Việc sử dụng đồ cũ, hỏng không chỉ mất thẩm mỹ mà còn bị xem là thiếu tôn kính.
Không cúng vào thời điểm quá muộn
Cúng tất niên quá khuya, sát thời khắc giao thừa có thể khiến nghi lễ bị gấp gáp, thiếu trang nghiêm. Gia đình nên sắp xếp thời gian hợp lý để việc cúng diễn ra trọn vẹn.
Tránh cãi vã, to tiếng trong ngày cúng
Theo quan niệm dân gian, ngày tất niên là ngày khép lại năm cũ, mọi việc nên diễn ra êm ấm, vui vẻ. Việc cãi vã, to tiếng trong lúc chuẩn bị hoặc khi cúng được xem là điều không may mắn.
Việc chuẩn bị mâm cúng tất niên gồm những gì không chỉ là tuân theo phong tục mà còn là cách để mỗi gia đình gìn giữ nét đẹp văn hóa truyền thống. Dù mâm cúng tất niên gồm những gì đơn giản hay đầy đủ, điều quan trọng nhất vẫn là sự thành tâm, ấm cúng và sum vầy.
Hy vọng với những chia sẻ trên, bạn đã hiểu rõ cách chuẩn bị mâm cúng tất niên đúng phong tục, đủ lễ và phù hợp với cuộc sống hiện đại, để khép lại năm cũ một cách trọn vẹn và đón chào năm mới an lành, hạnh phúc.